เขตบางกอกใหญ่ เป็นหนึ่งในห้าสิบเขตของกรุงเทพมหานคร เป็นเขตอนุรักษ์เมืองเก่า แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมทางฝั่งธนบุรี

 

เขตบางกอกใหญ่ตั้งอยู๋ริมฝั่งขวาของแม่น้ำเจ้าพระยา (ฝั่งธนบุรี) มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับเขตตลิ่งชันและเขตบางกอกน้อย มีคลองมอญเป็นเส้นแบ่งเขต

ทิศตะวันออก ติดต่อกับเขตพระนครและเขตธนบุรี มีแนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยาและคลองบางกอกใหญ่เป็นเส้นแบ่งเขต

ทิศใต้ ติดต่อกับเขตธนบุรี มีคลองบางกอกใหญ่และคลองบางหลวงเป็นเส้นแบ่งเขต

ทิศตะวันตก ติดต่อกับเขตภาษีเจริญ มีคลองบางกอกใหญ่เป็นเส้นแบ่งเขต

 

ชื่อของเขตบางกอกใหญ่มีที่มาจากคลองบางกอกใหญ่ (คลองบางหลวง) ซึ่งเคยเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิมแต่แคบลงและกลายเป็นคลองหลังการขุดคลองลัดใน พ.ศ. 2095 เขตบางกอกใหญ่เคยเป็นที่ตั้งของกรุงธนบุรีเมื่อแรกเริ่ม

ใน พ.ศ. 2458 มีชื่อเรียกว่า อำเภอหงสาราม ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอบางกอกใหญ่ ใน พ.ศ. 2481 จากนั้นถูกยุบลงเป็น กิ่งอำเภอบางกอกใหญ่ ขึ้นกับอำเภอบางยี่ขัน จนกระทั่งใน พ.ศ. 2501 มีพระราชกฤษฎีกาตั้งกิ่งอำเภอบางกอกใหญ่เป็น อำเภอบางกอกใหญ่ อีกครั้ง ต่อมามีประกาศคณะปฏิวัติให้รวมจังหวัดธนบุรีกับจังหวัดพระนครเข้าด้วยกันเป็นนครหลวงกรุงเทพธนบุรีใน พ.ศ. 2514[2] และเปลี่ยนรูปแบบเป็นกรุงเทพมหานครใน พ.ศ. 2515[3] ซึ่งได้เปลี่ยนคำว่าอำเภอเป็น "เขต" อำเภอบางกอกใหญ่จึงมีฐานะเป็น เขตบางกอกใหญ่ นับแต่นั้น

พื้นที่เขตบางกอกใหญ่เดิมเป็นที่ราบลุ่มริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันตก เป็นเขตหัวเมืองฝ่ายใต้ขึ้นตรงต่อกรุงศรีอยุธยา

พ.ศ. 2310 เมื่อพม่ายึดกรุงศรีอยุธยาได้แล้ว ได้ใช้เมืองธนบุรีเป็นที่มั่นทางทะเล สมเด็จพระเจ้า-ตากสินมหาราช รวบรวมคนไทยตีเมืองธนบุรีคืนจากพม่า เมื่อประกาศอิสรภาพแล้ว จึงตั้งเมืองธนบุรีเป็นเมืองหลวง ซึ่งอยู่ในเขตท้องที่แขวงวัดอรุณในปัจจุบัน

พ.ศ. 2325 สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ทรงเห็นว่ากรุงธนบุรีไม่เหมาะสมที่เป็นเมืองหลวง จึงทรงตั้งเมืองใหม่และขนานนามว่ากรุงเทพมหานคร กรุงธนบุรีจึงมีสภาพเป็นเมืองหลวงเก่าอันมีพระราชวังเดิม กำแพงเมือง ป้อมวิชัยประสิทธิ์ และวัดวาอารามต่าง ๆ เหลืออยู่เป็นอนุสรณ์จนถึงทุกวันนี้

พ.ศ. 2458 อำเภอบางกอกใหญ่มีฐานะเป็นอำเภอตามประกาศกระทรวงนครบาล ลงวันที่ 15 ตุลาคม 2458 มีชื่อว่า “ อำเภอหงษาราม ” ริมคลองบางกอกใหญ่ฝั่งเหนือ ขึ้นอยู่กับจังหวัดธนบุรี

พ.ศ.2459 มีประกาศให้เปลี่ยนนามอำเภอหงษาราม เป็นอำเภอบางกอกใหญ่ ซึ่งประกาศเมื่อ วันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2459

พ.ศ.2481 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ยุบอำเภอบางกอกใหญ่ เป็นกิ่งอำเภอบางกอกใหญ่อยู่ในความปกครองของอำเภอบางยี่ขัน จังหวัดธนบุรี

พ.ศ. 2501 มีพระราชกฤษฎีกาตั้งกิ่งอำเภอบางกอกใหญ่ เป็นอำเภอบางกอกใหญ่

พ.ศ. 2514 คณะปฏิวัติ ฉบับที่ 24 ลงวันที่ 20 ธันวาคม 2514 ได้รวมจังหวัดพระนครและจังหวัดธนบุรีเข้าด้วยกัน เรียกว่า “ จังหวัดนครหลวงกรุงเทพธนบุรี ” อำเภอบางกอกใหญ่ ก็ยังมีฐานะเป็นอำเภอบางกอกใหญ่

พ.ศ. 2515 มีประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 335 ลงวันที่ 13 ธันวาคม 2515 ให้จัดรูปการปกครอง “นครหลวงกรุงเทพธนบุรี” เป็น “ กรุงเทพมหานคร” มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2518 ให้อำเภอมีฐานะเป็นเขต อำเภอบางกอกใหญ่จึงมีฐานะเป็นเขตบางกอกใหญ่ และต่อมาได้เปลี่ยนเรียกชื่อใหม่ว่า “ สำนักงานเขตบางกอกใหญ่” ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 ตามลำดับ

ในอดีตสำนักงานเขตบางกอกใหญ่ ตั้งอยู่ในที่ดินของวัดหงส์รัตนาราม ริมคลองบางกอกใหญ่ฝั่งเหนือ ซึ่งเป็นที่ตั้งของที่ว่าการอำเภอเดิมตั้งแต่ พ.ศ.2458 มีเนื้อที่ประมาณ 275.22 ตารางวา ต่อมาในปี 2531 กรุงเทพมหานคร จัดสรรงบประมาณให้ดำเนินการก่อสร้างสำนักงานเขตแห่งใหม่ ณ บริเวณถนนรัชดาภิเษก ใช้เงินในการก่อสร้าง 19,657,460 บาท สร้างเมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม 2531 มีเนื้อที่ประมาณ 2 ไร่ 21 ตารางวา และทำพิธีเปิดที่ทำการแห่งใหม่อย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2532 สำหรับสำนักงานเขต (เดิม) ปัจจุบันเป็นที่ทำการของศูนย์บริการสาธารณสุข 33 (วัดหงส์รัตนาราม)

 

การคมนาคม

ถนนวังเดิม

ถนนเพชรเกษม

ถนนอรุณอมรินทร์

ถนนอิสรภาพ

ถนนรัชดาภิเษก

ถนนจรัญสนิทวงศ์

ถนนพาณิชยการธนบุรี

รถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล (สถานีท่าพระ, จรัญฯ 13 และอิสรภาพ)

ทางน้ำ

เรือด่วนเจ้าพระยา

คลองบางกอกใหญ่

คลองมอญ